Πώς τα social media και το εισόδημα διαμορφώνουν τα ψηφιακά πρότυπα ομορφιάς

Η ομορφιά στο διαδίκτυο δεν είναι απλώς θέμα αισθητικής, αλλά καθρέφτης των κοινωνικών και οικονομικών συνθηκών. Νέα μελέτη από το Πανεπιστήμια Σιτσουάν και το Πολυτεχνείο του Χονγκ Κονγκ που δημοσιεύεται στο περιοδικό Telematics and Informatics δείχνει ότι τα πρότυπα ομορφιά στα κινεζικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης μεταβάλλονται ανάλογα με το οικονομικό επίπεδο της περιοχής. Οι χρήστες από λιγότερο ανεπτυγμένες επαρχίες τείνουν να αλλοιώνουν περισσότερο τις φωτογραφίες τους, επιλέγοντας χαρακτηριστικά που θυμίζουν παιδικά πρόσωπα —με μεγάλα μάτια, μικρή μύτη και φωτεινό, λείο δέρμα— επιδιώκοντας έτσι μια «αθώα» και γλυκιά εικόνα.

Η πρακτική του να «πειράζει» κανείς μια selfie πριν τη δημοσιεύσει δεν είναι καινούργια· έχει εξελιχθεί σε καθημερινή συνήθεια για εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως. Στην Ασία, όμως, έχει ιδιαίτερη κοινωνική διάσταση, καθώς συνδυάζει πολιτισμικές αξίες, την επιρροή των μέσων και την ανάγκη κοινωνικής αποδοχής. Οι ερευνητές επιδίωξαν να δώσουν μια αντικειμενική εικόνα του πώς οι οικονομικές συνθήκες επηρεάζουν το τι θεωρείται ελκυστικό — πέρα από προσωπικές ανασφάλειες ή μόδες.

«Πριν και μετά» 

Όπως διαβάζουμε στο PsyPost, η ομάδα ανέλυσε πάνω από 43.000 δημοσιεύσεις στην πλατφόρμα Rednote, δημοφιλή μεταξύ νεαρών γυναικών στην Κίνα για θέματα ομορφιάς και lifestyle. Από αυτές, επέλεξαν 13.448 «πριν και μετά» φωτογραφίες υψηλής ποιότητας, ώστε να μετρήσουν με ακρίβεια ποιες αλλαγές προτιμούν οι χρήστες. Χρησιμοποιώντας ειδικούς αλγορίθμους, υπολόγισαν τη μεταβολή σε χαρακτηριστικά όπως τα μάτια, η μύτη, το στόμα και το σχήμα του προσώπου, δημιουργώντας έναν «ψηφιακό χάρτη ομορφιάς».

Σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις, οι αλλαγές ακολουθούσαν κοινά μοτίβα: μικρότερες μύτες και στόματα, μεγαλύτερα και πιο στρογγυλά μάτια, φωτεινότερο και πιο λείο δέρμα. Το πρόσωπο εμφανιζόταν συνήθως πιο κοντό και λεπτότερο. Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι αυτό συνδέεται με το λεγόμενο «βρεφικό σχήμα προσώπου» —χαρακτηριστικά που παραπέμπουν σε παιδικότητα και προκαλούν συναισθήματα τρυφερότητας ή εμπιστοσύνης. Το φαινόμενο αυτό, γνωστό και από τη βιολογία, εξηγεί γιατί τέτοια χαρακτηριστικά θεωρούνται παγκοσμίως «χαριτωμένα» και προσιτά.

Οι πιο φτωχές περιοχές έδειξαν μεγαλύτερη τάση για «παιδικά» χαρακτηριστικά

Η έρευνα αποκάλυψε επίσης μια σαφή σχέση ανάμεσα στις οικονομικές συνθήκες και την ένταση των επεξεργασιών. Όσο χαμηλότερο ήταν το κατά κεφαλήν εισόδημα μιας περιοχής, τόσο πιο έντονα ήταν τα ψηφιακά «ρετούς». Σε αντίθεση, οι κάτοικοι πλουσιότερων επαρχιών προέβαιναν σε πιο ήπιες παρεμβάσεις. Οι επιστήμονες ερμηνεύουν τη διαφορά αυτή ως αντανάκλαση διαφορετικών κοινωνικών στρατηγικών: σε περιοχές με μεγαλύτερη οικονομική ασφάλεια, η εικόνα ωριμότητας και αυτοπεποίθησης φαίνεται να εκτιμάται περισσότερο, ενώ στις λιγότερο εύπορες, η «χαριτωμένη» εμφάνιση ίσως λειτουργεί ως εργαλείο κοινωνικής αποδοχής.

Η μελέτη υποστηρίζει ότι η ψηφιακή «τελειοποίηση» δεν είναι απλώς ζήτημα προσωπικού γούστου, αλλά κοινωνικό φαινόμενο. Σε κοινωνίες όπου η κοινωνική κινητικότητα είναι περιορισμένη, η επιδίωξη μιας πιο «αθώας» εικόνας μπορεί να διευκολύνει την ένταξη και την αποδοχή. Η εμφάνιση λειτουργεί έτσι σαν μέσο για τη δημιουργία εμπιστοσύνης και κοινωνικού κεφαλαίου, ιδίως σε διαδικτυακά περιβάλλοντα όπου η εικόνα προηγείται του λόγου.

Παρά τα ενδιαφέροντα ευρήματα, οι ερευνητές αναγνωρίζουν ότι η ανάλυση περιορίζεται σε μία μόνο πλατφόρμα και ότι τα δεδομένα δεν αντικατοπτρίζουν απαραίτητα όλες τις κοινωνικές ομάδες της Κίνας. Ούτε ο μέσος δείκτης ΑΕΠ μπορεί να αποδώσει την ατομική οικονομική ή μορφωτική κατάσταση κάθε χρήστη. Προτείνουν, λοιπόν, μελλοντικές έρευνες να εξετάσουν διαφορετικά κοινωνικά δίκτυα και να συμπεριλάβουν περισσότερα δημογραφικά στοιχεία, όπως ηλικία και επίπεδο εκπαίδευσης, για μια πιο πλήρη εικόνα.